دلار و اثرات نوسانات آن بر واردات و صنعت خودرو

دلار دارای ارزش بسیار زیادی بر روی بازار محصولات وارداتی از جمله خودرو است. تقریبا با افزایش هر 1 درصد در قیمت دلار محصولات وارداتی تا 3 درصد و بیشتر افزایش قیمت اولیه و تا 12 تا 20 درصد افزایش قیمت ثانویه را از خود نشان میدهند.
بازار ماشین ایران یکی از مهمترین بخش های سرمایه ای کشور است که هم به لحاظ واردات قطعات و هم از نظر واردات ماشین تمام شده وابستگی شدیدی به قیمت دلار دارد. در ماه های اخیر و از آذر ماه تا اواخر دی ماه امسال، ما شاهد تغییرات قیمت خودروهای وارداتی بودیم. در این مقاله به بررسی این مطلب می پردازیم.

دلار و صنعت خودرو ایران یکی از قدیمی ترین روابط اقتصادی ایران را شکل میدهند. ایران هم به عنوان تولیدکننده خودرو و هم به عنوان یک واردکننده قطعات و خوروهای تکمیل شده نیازمند مراودات مالی زیادی با بازارهای خودروسازی دنیا از جمله کشور چین است.
بنابر آمارها نزدیک به 22 درصد از دلارهایی که صرف واردات میشود، برای کالاهای سرمایه ای هزینه میشود و از این میان خودرو با 17 درصد دارای بزرگترین سهم است.
این حجم از واردات سبب شده است که بازار خودرو به شدت تحت تاثیر قیمت دلار قرار بگیرد و به عنوان یک شاخص اقتصادی ملموس برای اکثریت افراد درآید. به همین خاطر در این مقاله ما به بررسی این موضوع می پردازیم.

نقش دلار در خودروسازی داخلی
بیشتر خودروهایی که در ایران تولید میشوند بنا بر سیاست های دولت های قبل در داخل تولید میشوند، بدنه، و قسمتهای اصلی و فلزی بزرگ خودرو اغلب در داخل تولید میشوند در حالی که قطعات الکترونیکی و سامانه های سوخت رسان و برخی از تجهیزات ایمنی از خارج وارد میشوند. البته در این میان خودروهایی ملی هم هستند که یا صرفا در ایران مونتاژ میشوند و یا تحت برند شرکتهای خودرو سازی از خارج وارد میشوند و همگی به عنوان خودروهای ساخت کشور شناخته میشوند.
یکی از نگرانیهای اصلی در زمینه خودرو سازی و قیمت دلار این است که به خاطر جلوگیری از افزایش قیمت خودرو این گمانه زنی ها وجود دارد که شرکتهای تولید کننده خودرو اقدام به کاهش کیفیت خودروهای ساخته شده خودشان بکنند. نگرانی که همیشه یکی از اصلی ترین مشکلات خودرو سازی ایران، یعنی کمبود کیفیت را تشدید میکند.
از سوی دیگر برخی از مسئولین بر این باور هستند که صنعت خودرو سازی ملی با افزایش قیمت دلار تحریک به ملی شدن بیشتر میکند و از پتانسیلهای داخلی بهره بیشتری میگیرد.
نگاه به هر دو سوی این جدل، سبب سردرگمی میشود. به خصوص آنکه اکنون خودرو سازی الکتریکی به شدت در جهان با اقبال مواجعه شده است و سرعت رشد این خودروها به صورت روز افزونی در حال افزایش است و باید دید که آیا خودروسازی ملی این جان را دارد که علاوه بر غلبه بر قیمت دلار در عرصه فناوری نیز رقابت کند. این سوالی است که بسیاری از کارشناسان اقتصادی جواب قطعی ندارند.

نوسانات دلار و بازار خودروهای خارجی
از سوی دیگر برخی دیگر از شرکت های خودرو سازی داخلی این اقبال را داشته اند که به عنوان یک وارد کننده صرف عمل کنند تحت برند شرکت های خارجی به وارد کردن خودرو بابرندهای مختلف بپردازند، شرکت های چینی، کره ای، فرانسوی و اخیرا چند شرکت کوچک اروپایی و هندی نیز در تلاش برای کسب سهمی از بازار ایران هستند. یکی از مشکلات حضور در بازار برای این دسته از شرکت ها نوسانات و افزایش قیمت دلار به شکل پیوسته است. مدل های قیمت گذاری به انضمام سیاست های وارداتی و گمرکی و مالیاتی تقریبا پازل پیچیده ای را برای هر وارد کننده ای در بازار خودروی ایران ایجاد میکند.
وارد کنندگان باید از یک سو به ارز آوری کشور مادر خودشان فکر کنند و از یک طرف باید به گران شدن قیمت دلار در بازار ایران بیندیشند که این میتواند سبب افزایش قیمت خودروها و قطعات وارداتی آنها شود. این افزایش با در نظر گرفتن هزینه های تبلیغاتی، خدمات پس از فروش، هزینه های استهلاکی و بسیاری از هزینه های خرد و کلان، سبب شده است که هر تغییر اندک در قیمت دلار سبب افزایش قابل توجه شود.
در دی ماه امسال برخی از وارد کنندگان خودرو گزارشهایی مبتنی بر جهش ناگهانی قیمت خودرو را اعلام کردند. قیمت هایی که گاه باعث شگفتی میشدند. ترس از افزایش بیشتر قیمت دلار و همچنین پیش بینی کردن نیازهای مالی سبب میشود که قیمت خودروهای وارداتی هیچگاه یک رویه ثابت قیمت گذاری را نداشته باشند.
خودروهای کشورهای اروپایی در این میان شیب نرمتری را تجربه میکنند در حالی که خودرهای چینی و خودروهای کره ای شیب تند تری را نشان میدهند که این به خاطر فروش بیشتر انها در بازار ایران است.

دلار و ترس خریداران از خرید خودرو
در بازار خودروی ایران هر دو طرف خریدار و فروشنده از شاخص قیمت دلار برای تصمیم خرید و یا فروش استفاده میکنند. اما با افزایش قیمت دلار و کاهش توان ریالی ما به ازای آن برای خرید خودرو، بیشتر سرمایه گذاران و یا خریداران ایرانی تمایل بیشتری به خرید خودروهای داخلی و یا صرفا حفظ سرمایه به شکل ها خود دلار و یا ارزهای دیگر و یا کالاهای سرمایه ای مانند طلا و زمین میکنند.
این تصمیم گیری از سوی خریداران منجر به کوچک شدن بازار خودرو میشود و رقابت مفید و پربازده را کمتر از قبل میکند. از سوی دیگر وجود برخی از فشارهای اقتصادی بر خانوارها سبب شده است که تمایل بیشتر بر روی بازار خودروهای داخلی تا خارجی باشد بدون اینکه رابطه مشخصی میان این افزایش تمایل و بیشتر شدن کیفیت را داشته باشیم.
تصمیم خرید بر مبنای دلار یک جنبه مخفی دیگر هم دارد. برخی از خریداران و سرمایه گذاران توانسته اند که از سرمایه گذاری در بازار خودروهای وارداتی سود کلان و مخفی را کسب کنند. بر خلاف زمین و یا طلا و یا حتی ارزهای دیگر، خودرو میتواند یک شکل پایدارتر و به روزتری از سرمایه گذاری تلقی شود. در واقع تمام امواج سرمایه گذاری و افزایش قیمت دلار بعد از تبدیل شدن آن به خودرو میشکند و خریداران خودروهای صفر چه وارداتی و چه ساخت ایران می توانند از حفظ ارزش سرمایه خودشان مطمئن باشند.

دلار و فناوری خودروها
در حالی که در بازار ایران فناوری خودروها هنوز در مرحله درون سوز و یا دوگانه سوز است در دنیا خودروهای هیبریدی نیز کنار گذاشته شده است و خودروهای تمام برقی به شکل فزاینده ای درحال تولید است. سال 2017 تسلا از اولین سری کامیونتهای برقی خود رونمایی کرد و خبرهای مبتنی بر کنار گذاشتن تحقیقات برروی خودروهای هیبردی و تمرکز بر روی خودروهای برقی از چند شرکت بزرگ مانند تویوتا، نیسان، بنز، بی ام و و شوولت و کادیلاک به گوش رسید. اکنون تقریبا در ردیف خودروهای لوکس و نیمه لوکس و حتی خودروهای شهری بسیاری از خودروها، خودروهای تمام برقی دیده میشود.
این در حالی است که تلاش برای توسعه فناوری در بازار ایران شیب بسیار آهسته ای دارد. به عقیده بسیاری از کارشناسان صنعت خودرو تا دهه آینده بسیاری از خوروهای درونسوز از رده خارج خواهند شد و در واقع ما اکنون در فناوری گذشته در حال سرمایه گذاری هستیم.
با این همه قیمت دلار و نوسانات غیرواقعی ارزش خودروها سبب شده است که فناوری جایگاه دوم در رقابت میان خودروهای وارداتی و یا تولیدی را داشته باشد. نکته ای که شاید به صورت غیر ملموس در سالهای آینده سبب تبدیل شدن کامل بازار ایران به یک بازار وارداتی هم از نظر کالایی و هم از نظر فناوری شود.